Aydınlatma Projeleri

Aydınlatma Tasarım Kriterleri

Öncelikle belirtmek isteriz ki Aydınlatma Tasarımının net anlaşılabilmesi için Aydınlatma nedir? Çeşitleri nelerdir? Işık ve Işık kaynakları gibi temel konuların özümsenmesi gerekmektedir. Buradaki ham bilgiler  bu konuların harmanlanması sonucunda bir amaca ulaşacaktır.

Burada anlatılmak istenen Autocad – Revit – Dialux programların da aydınlatma yerleşimlerinin pratik olarak yapılabilmesini sağlamak, hesap çıktılarını alabilmek ve oluşturulacak ihale dosyası dokümanlarına referans olarak kullanabilmektir.

Plan üzerinde yerleşim yapabilmek için öncelikle Aydınlatma armatürü tesis edilecek mahallerin özellerini ve kullanım tipini bilmek gerekmektedir. Bununla birlikte en önemli özellik tavan  yapısının ve yapılacak hesap için alan yüksekliğine ihtiyacımız bulunmaktadır.

En çok uygulanan asma tavan tipi Alçıpan asma tavan tipidir. Bunu aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.

àAlçıpan Asma Tavan

àVektörel Asma Tavan

àMetal Asma Tavan

àAkustik Asma Tavan

àTaşyünü Asma Tavan

àKarolam Asma Tavan

àAlüminyum Asma Tavan

àPetek Asma Tavan

àLamel Asma Tavan

Yukarıda belirtilen asma tavanları genel anlamda ortalama bir AVM, Havalimanı,  Lounge alanları vb. mekânlarda mimari anlamda tercih ediyorlar.

Tabi bizim için önemli olan tip ve alan yüksekliğinin dışında birde “karolaj” konusu bulunmaktadır. Karesel veya dikdörtgensel parselde kullanılacak armatürü belirleyen etkili faktörlerden biridir karolaj.

Hesaplama şekline geçmeden önce son önemli etken olan odanın veya alanın kullanım tipi hesaplamada önemlidir.Nedir bunu önemli kılan?

Bu alan bir depo, teknik mekan veya bir toplantı salonu olduğu gibi, genel bir koridor ya da açık-kapalı ofis olabilir.

Buradaki kilit nokta ise bu alanların ortalama aydınlık şiddetini belirlemektir. Bu liste gerek EMO gerekli aydınlık düzeyi tablosundan veya CIPSE değerlerinden bu verilere ulaşılabilir.

Örneklemek gerekirse;

Standart bir ofis         250-300lux

Otopark                      70-150lux

Koridor                        100-200lux

Teknik hacimler         250-350lux

Pratik anlamda Aydınlatma hesabı yapılabilmesi için gerekli olan veriler;

Hesap yapılacak olan hacmin;

àAlanı

àYüksekliği

àGerekli Aydınlık düzeyinin bilinmesi gerekmektedir.

Tabi bunların yanında bakım faktörleri, çalışma düzlemleri, odanın renk ve yansıtma faktörlerinin de bilinmesi gerekir.

Ancak genel uygulamada çeşitli sebeplerden dolayı özel programlar dışında bu bilgiler hesaba katılmıyor. Sebeplerini konuyu dağıtmamak adına başka bir yazımızda açıklayabiliriz.

Özetle genel formül;

Ø=E.A/η  ve Z=Ø/Øz

 Ø=Gerekli Işık akısı miktarı(lümen)

E=Oda aydınlık şiddeti (lux)

A=Alan(m²)

Z= Armatür adeti

Øz=Armatürün ışık akısı miktarı (lümen)

η=Verim

Bu formülden hareketle oda için gerekli olan armatür miktarını belirleyebilirsiniz.

Ancak şöyle bir hatırlatma yapmak isterim; Kilit nokta verim ve oda yüksekliğidir. Verimi standart olarak %65 civarı alabilirsiniz ve tavan yüksekliği max. 3,5mt olan yapılarda bu formül doğru sonuç verir. Farklı yüksekliklerde formül doğru sonuç vermiyor. Bunu deneyip görebilirsiniz.

Belirlediğimiz armatür adetlerini eşit bir şekilde yani homojen olarak nasıl planımıza yerleştireceğiz;

Eğer mimari plan üzerinde asma tavan karolaj şekli belirlenmiş ise işimiz kolaydır; Aà2AàA şeklinde yerleşir.

Karolajı olmayan bir tavan ise alçıpan gibi yine Aà2AàA şeklinde olacak ama tavanda başlangıç yeri farklı olacaktır.

Genel anlamda ihale ve uygulama projelerinde süperpoze Elektrik grubunda olmadığı için sistemlerimizi kendi içinde koordine etmemiz mimarın işini kolaylaştıracağı için Elektriksel tavan ekipmanlarını kendi içinde koordine etmek yeterli olacaktır. Bunu ne belirler? Yapılan toplantılarda zaten gündeme gelir, gelmez ise hatırlatmakta fayda vardır.

Aà2AàA şeklini örnekle açıklayalım.

Özellikle bu örneği verdik, aslında tam olarak Aà2Aàşeklini karşılamıyor. Dikkat edilirse Y eksenindeki armatürlerin bir karolaj kapı yönüne deplase edilmesi gerek ancak bu durumda armatür kolonla çakışmaktadır. Bu sebeple duvar yönüne deplase edilmiştir.

Görüldüğü üzere asma tavan planı belirlenmiş olan yapılarda deplase edilmesi avantajı durumlar oluşturmakla beraber asma tavan planı belirli olmayan yapılarda tasarımcının belirli kabullenimleri yaparak armatür yerleşimi yapması gerekir. Nasıl mı?

Basit anlamda odanın en ve boyları ölçülür küsuratlı kısmı eşit olarak atılır ve 60cm katları oluşacak şekilde yerleşim yapılır. Ama dediğim gibi ruhsat-ihale ve uygulama projelerinde bu yerleşimlerin teknik anlamda gerekli lux değerlerini sağladığı müddetçe bir önemi yoktur.

Peki nerede vardır? Daha önce belirttiğimiz shop dwg projelerinde son derece önemlidir. Peki bunu kim yapar? İşi alan uzman yüklenici firma veya müteahhit!

***

Bu aşamada projede ki mahaller için gerekli armatür miktarını hesapladık ve gerekli ölçülerde yerleşim yaptık bir de bunu diğer yardım programlar ile yapabiliriz.

Programların nasıl kullanıldığını burada anlatmayacağız ancak yüzeysel olarak hangi bölümlerini kullanabileceğinizi söyleyebiliriz.

Genel olarak basit oda planlamasını kullanmanızı tavsiye ederim. Diğer bina ve yol planlamasını pek kullanmadık, iş ve işveren gereği Aydınlatma danışmanı tarafından kullanılıyor. Bilmekte fayda var tabi.

Dialux programında önemli olan aydınlatma armatür tedarik firmalarının armatür verileridir yani offline katalog programlarıdır. Bunu Dialuxten veya ilgili tedarikçi firmanın web sitelerinden tedarik edebilirsiniz. En sevilmedik yanı ise armatür güç ve tiplerinin oluşturulan LTD dosyasında karmaşık şekilde yazılmasıdır.

Dialux programına ilişkin verileri ilgili Eğitim programları dökümanları ve videolarından öğrenebilirsiniz. 

Ve gelelim Revit programında aydınlatma yerleşim ve hesaplarına. Buna en sevdiğim diyorum. Revit programını Elektriksel anlamda faydalarını anlatan başka bir yazı yazabiliriz.

Aydınlatma hesaplarını siz oda içerisine yerleşim yaptığınız anda hesaplamasını yapar. Ve eğer daha önceden tanımlı color fill legend var ise tanımladığınız lux değerlerine göre renklendirme yapar.

Aynı tabloyu tıpkı dialux programındaki gibi Armatür Elektrik güç yoğunluğunu (w/m²) da hesaplayabilirsiniz. (Bu güç yoğunluğunu LEED sertifikalı binalar için isterler.)