Mekanik Cihaz ve Pano Besleme Planları

Merhaba,

Bu yazımızda mekanik besleme ve pano besleme planlarının nasıl oluşturulduğundan bahsetmeye çalışacağız.

Bu aşamaya kadar proje için yapılan avan plan sonrası işveren yorumu ve onayına müteakiben çalışmalara başlamıştık.

Her şeyden önce çalışmalarınızı bir sistem içinde yapmalısınız bu sizin revizyondan etkilenme derecenizi azaltır. Bunun için ilk yapılması gereken şey “Xref” ‘li çalışmaktır.

Xref’li çalışmak için ayrıca bir yazı yazarız veya bunu kendinizde öğrenebilirsiniz.

Pano besleme ve mekanik besleme planı bir elektrik projesinin bel kemiğidir diyebiliriz. Proje geneline baktığınızda (aydınlatma-priz, yangın-anons vb.) diğer kalemlerden bir derece daha önemlidir ki bu proje bitmeden projeniz bitemez.

Açıklamak gerekirse, Pano besleme planı bitmemiş bir projede yükleme cetveli-kolon şemaları ve hesaplamaları yapamazsınız. Bu kalemler olmadan da keşif kalemleri oluşamayacağından ne ihaleye çıkabilirsiniz ne de uygulanabilir bir içerik üretirsiniz. Dolayısıyla bu disiplin projenin Bel kemiğidir.

Hatırlarsanız daha önceki yazılarımızda güç analizi ve teknik hacimleri belirlemiştik. Şimdi bu belirlemiş olduğumuz teknik hacimlere elektrik panolarını yerleştirip ve hatta isimlendirip ekipmanları besleyebiliriz. Ama öncesinde yapmamız gerek çok önemli bir şey vardır; Mekanik besleme dediğimiz mekanik cihazları, mekanik grubundan temin etmek gerekir. Bunu başında temin ettiğimizi var sayıyoruz. Daha kötüsü de var( geç teslim yapıp sizin teslim zamanınızdan ödün vermeniz ve stresli bir döneme girmek zorunda kalma durumu)

Gruptan temin ettiğimiz mekanik cihaz yerleşimlerinin, Elektrik güç listesi ile birlikte kontrolünü bu aşamada yapmamız çok önemlidir. Nedir bunlar?

Mekanik cihaz deyince aklımıza yangın pompaları,taze hava üniteleri (AHU)-Duman egzoz fanları (DEF), Jetfanlar, merdiven basınçlandırma fanları, motorlu-motorsuz yangın damperleri vb. gelmelidir. (Mekanik panoya ilave olarak da DDC panoları)

Elektrik güç listesinde belirtilen bu cihazların panosu var-yok durumu, gerilim ve faz bilgileri-yangın senaryosunda çalışma bilgisi-frekans konvertör bilgileri bulunmalıdır.  Liste bu bilgileri içeren bir liste olmalıdır. Bunları da kontrol ettikten sonra projeye mekanik besleme anlamında başlanabilir.

Bir diğer hususta şudur; Elektrik tasarımın hem işletmesel anlamda hem de teknik anlama uygun olması gerekir. En basit örneği Pano isimleridir. Bir pano ismi bölgeyi, bulunduğu katı ve beslediği yükü tarif edebilmelidir. Basit anlamda örnek vermek gerekirse

2B-DP (İkinci Bodrum Kat Dağıtım Panosu) –Genel bir panodur Aydınlatma-Priz-Mekanik cihaz.

1B-MCC (1. Bodrum kat MCC panosu yani Motor Kontrol Center)-mcc cihazları beslenir.

2B-DP.U (ikinci bodrum kat UPS panosu) gibi,

İsimlendirmeler yapıldıktan sonra, Elektrik dizaynı bir adım daha kolaylamış demektir. Tabi burada sisteminizin nasıl bir yapısı olduğu önemlidir. Örneğin 3 farklı kaynak ile de çalışabilirsiniz; Şebeke-Generatör-UPS gibi. Bu durumda pano isimleriniz ona göre şekillenir.

Tek kaynaklı ve Busbar dağıtım sistemine sahip bir pano besleme planı;

Yukarıda anlattığımız gibi önce yatayda daha sonra dikeyde besleme planı oluşturulup yükleme cetvali oluşturma işlemine geçilir.

Bu kısmını daha geniş ele almak gereklidir.İşin içine yangın yönetmeliği ve yükleme cetveli girdiği için daha geniş değerlendirilmesi gerekir.

Pano besleme kısmı aynı zamanda Elektriğin kumanda kısmıdır. Sizin bir tesisteki Elektriksel tasarımınızı ifade eder, yükleme cetveli sonrası kolon şemasını oluşturur.

Sisteminiz Sekron generatörlü olabilir, redundant power olabilir, her birinin çözümüne gerek yaptığınız toplantı gerekse amaca yönelik yaklaşımlar çözümü doğuracaktır.Bu kısmının çizimsel anlamda pek değeri yok bu sebeble enerji çözümleri ayrı değerlendirilecektir.

Bu arada eklemek gerekirse yükleme cetveli hesaplarını oluşturunca kısa devre hesaplarınıda oluşturmak gereklidir. Pano bazlı kısa devre hesaplarını yaparsanız sizi çoğu soru ve dertlerden kurtaracaktır. 

Bu ihale projelerinde zamansal sorunlarla atlanabilir ancak atlanmaması size artı katar. Bu hesapları gerek excel’de gerekse çeşitli şalt malzeme üreticilerin uygulaması olan programları kullanarak yapabilirsiniz. Ancak henüz alt yapıları istediğimiz düzeyde değil bu programlara projeyle ilgili birçok veri girmekteyiz, Autocad kadar çizim desteği yok her ne kadar dwg/dxf olarak export edilebilsede gerek sembolleri gerekse diğer özellikleri yetersiz. TMŞ-AOS-MŞ sembolleri aynı ve marka tarif etmekte, siz bunu dwg olarak alsanız dahi bir sonraki revizyonda sembolleri değiştirme işkencesinden dolayı patlıyorsunuz…Tabi güzel taraflarıda var pano boyutlarını ve ısıl kayıpları hesaplayabiliyorsunuz. Bu bizim için önemli.

Bu arada mekanik gruba Teknik hacimleri oluştururken pano ısıl kayıplarını hesaplayıp, bu değerlere göre soğutma talep ediyorsunuz. Bunu atlamayalım=))

Kısaca diyebilirim ki Revit destekli bir uygulama geliştirilse bu sorunun çözümü biz projeciler için çile olmaktan çıkacaktır.

Bu yazımız bu kadar,

Saygılarımla,

Priz Tesisat Planları

Merhaba,

Bu yazımızda Priz tesisat planlarının nasıl dizayn  edildiğini anlatmaya çalışacağız.

Daha önce söylediğimi hatırlar gibiyim. Biz Elektrik tasarımcıların meşhur bir sözü vardır; Avan Plan bir bütündür bölünemez, parçalanamaz. Bu sebeple avan plan oluşturma aşamasındaki ekipman yerleşimleri baz alınarak çizime başlanır. Dolayısıyla avan plan nasıl oluşturul kısmına değinilmese de kısaca bu aşamaya nasıl gelinir anlatmak gerekir.

Öncelik alınan işin bir toplantısı olur bütün disiplinler toplanır karşılıklı teknik anlamda istekleri istişare edilir.

Tesisin yapısına göre gerekli olan yerleşim yapılır, ihtiyaçlar belirlenir (Güç analizi, elektrik hacimleri, teknik hacimler için gerekli ısı kaybı hesapları vs.vs)

Bu çalışmalar sonucunda alana göre çeşitli ekipman yerleşimleri yapılır, işte hepsinin bir bir arada olduğu plana kısaca avan plan diyoruz. Önemli olan kısmı şudur, eğer sürekli revizyon göre bir iş değilse baştan avan planı kendi ekipmanlarınız arasında koordinasyon yaparsınız bu diğer bütün disiplinler için iyi bir çalışma olur. Ama genelde disiplinler arası süperpoze mimari gruba ait olur.(Bunun sebebini ayrıca anlatırım)

Örnek Priz Planı

 Örnek resimleri inceleyebilirsiniz,

Priz tesisat planlarını oluşturmak oldukça basittir. Avan plan sonrasında eğer bir revizyon yoksa(işveren-mimari talepler) çizime başlayabilirsiniz.

Aslında priz planı en sade planlardan bir tanesidir. İleride anlatacağımız pano ve mekanik cihaz besleme planı ile koordine gider, yani pano yerleşim ve isimleri senkron olmak zorundadır.

Elektrik iç tesisleri yönetmeliği doğrultusunda çizim yapabilirsiniz; kısaca açıklayalım.

1 fazlı prizlerde maksimum 6 adeti geçmeyecek şekilde bir linye hattına baplayabilirsiniz. Bunun sebebi 2kW üzeri olamaz priz linyesi, olduğu durumlar lokal(müstakil ) linyelerdir.(Çamaşır makinesi-Fırın vs)  Yönetmelik burada bir adet prizi 300W olarak belirlemiş.

3 Fazla prizler için ise 600W olarak belirtilmiş. Yine aynı şekilde 2kW gücü geçemez.

Peki priz planını nasıl oluşturacağız;

Tasarım aşamasında ihtiyaç olarak belirlediğimiz Elektrik odalarında ki panodan  ve/veya lokal oluşturulan panolardan başlayan linye hatları ile yapacağız.

Kafa karıştıran olaylardan bir tanesi güzergah meselesidir.

Güzergah önemli bir konudur ancak projenin tipine göre önemlilik arz eder.

Mesela ihale projesi yapıyor iseniz, güzergahın bir anlamı çok yoktur. Ama yine de bazı olmazsa olmazların önüne geçmek gerekir. Kısaca arz edersek teknik bir hata olmadığı sürece bir problem olmaz. Ama genel anlamda yapılan şudur, bu projeler sahada kullanılabiliyor. Böyle bir zorunluluk yok ama sizin refleksinizi geliştirir o yüzden yaptığınız her işi shop dwg olmasa da en az bir uygulanabilir bir proje üretmeniz gerekir.

Eğer ruhsat projesi yapıyorsanız hiç önemi yoktur, Tedaşçı veya özel elektrik kurumu arkadaşların eline tutuşturulan gereklilikleri yapmanız yeterli olur(Buda ayrı bir konu olsun, bunu da ayrıca anlatalım)

Uygulama projesi hazırlıyorsanız adı üzerinde yaptığınız proje uygulanabilir olmalıdır. Önceki konularımızda bunları anlatmıştık.

Ama bir Shop dwg yapıyor iseniz işte o zaman çok çok önemlidir. Bırakın güzergahı kullanılacak kablodan, borusuna kadar projede göstermek zorundasınız, saha da çalışan arkadaşların işini hızlı bir şekilde yapabilmesi için bu şarttır. Ama genelde biz projeciler bunu pek önemsemeyiz bunu da saha gördükten (kısaca 1-2 şantiye bitirdikten sonra) sonra projelerimiz farklı oluşur artık.

Biraz çizim yönteminden bahsedelim;

Autocad, projelerde kullanımı yaygın değil iken (Aydınger-Jilet çizim masası dönemlerinde) çizim panodan her bir linye için tek tek çıkmak idi, şimdiki yöntem kısaca dal budak veya direk komut adı verirsek fillet yöntemidir.

soldaki resim tek tek giden hatları gösterirken sağdaki resim de fillet yöntemi uygulanmıştır.

İki yöntem arasında dağlar kadar fark vardır. İlk resimdekinin kullanılması çok çok uygun kalacaktır. Aksi halde büyük kompleks bir yapıda tek tek gittiğinizi düşünün . Tesisat planı olarak fillet kullanılması bu yüzdendir. Ama  boru projesi olarak düşünürseniz diğer yöntem geçerli olacaktır. Saha da baz alınan özü itibari ile soldaki resimdir sadece sahaya verilmek üzere detaylı hazırlanır.

Priz tesisat planlarına ait anlatacaklarımız bu kadardır, Sorunuz olması halinde memnuniyetle cevaplarız.

Saygılarımla,

Aydınlatma Projeleri

Aydınlatma Tasarım Kriterleri

Öncelikle belirtmek isteriz ki Aydınlatma Tasarımının net anlaşılabilmesi için Aydınlatma nedir? Çeşitleri nelerdir? Işık ve Işık kaynakları gibi temel konuların özümsenmesi gerekmektedir. Buradaki ham bilgiler  bu konuların harmanlanması sonucunda bir amaca ulaşacaktır.

Burada anlatılmak istenen Autocad – Revit – Dialux programların da aydınlatma yerleşimlerinin pratik olarak yapılabilmesini sağlamak, hesap çıktılarını alabilmek ve oluşturulacak ihale dosyası dokümanlarına referans olarak kullanabilmektir.

Plan üzerinde yerleşim yapabilmek için öncelikle Aydınlatma armatürü tesis edilecek mahallerin özellerini ve kullanım tipini bilmek gerekmektedir. Bununla birlikte en önemli özellik tavan  yapısının ve yapılacak hesap için alan yüksekliğine ihtiyacımız bulunmaktadır.

En çok uygulanan asma tavan tipi Alçıpan asma tavan tipidir. Bunu aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.

àAlçıpan Asma Tavan

àVektörel Asma Tavan

àMetal Asma Tavan

àAkustik Asma Tavan

àTaşyünü Asma Tavan

àKarolam Asma Tavan

àAlüminyum Asma Tavan

àPetek Asma Tavan

àLamel Asma Tavan

Yukarıda belirtilen asma tavanları genel anlamda ortalama bir AVM, Havalimanı,  Lounge alanları vb. mekânlarda mimari anlamda tercih ediyorlar.

Tabi bizim için önemli olan tip ve alan yüksekliğinin dışında birde “karolaj” konusu bulunmaktadır. Karesel veya dikdörtgensel parselde kullanılacak armatürü belirleyen etkili faktörlerden biridir karolaj.

Hesaplama şekline geçmeden önce son önemli etken olan odanın veya alanın kullanım tipi hesaplamada önemlidir.Nedir bunu önemli kılan?

Bu alan bir depo, teknik mekan veya bir toplantı salonu olduğu gibi, genel bir koridor ya da açık-kapalı ofis olabilir.

Buradaki kilit nokta ise bu alanların ortalama aydınlık şiddetini belirlemektir. Bu liste gerek EMO gerekli aydınlık düzeyi tablosundan veya CIPSE değerlerinden bu verilere ulaşılabilir.

Örneklemek gerekirse;

Standart bir ofis         250-300lux

Otopark                      70-150lux

Koridor                        100-200lux

Teknik hacimler         250-350lux

Pratik anlamda Aydınlatma hesabı yapılabilmesi için gerekli olan veriler;

Hesap yapılacak olan hacmin;

àAlanı

àYüksekliği

àGerekli Aydınlık düzeyinin bilinmesi gerekmektedir.

Tabi bunların yanında bakım faktörleri, çalışma düzlemleri, odanın renk ve yansıtma faktörlerinin de bilinmesi gerekir.

Ancak genel uygulamada çeşitli sebeplerden dolayı özel programlar dışında bu bilgiler hesaba katılmıyor. Sebeplerini konuyu dağıtmamak adına başka bir yazımızda açıklayabiliriz.

Özetle genel formül;

Ø=E.A/η  ve Z=Ø/Øz

 Ø=Gerekli Işık akısı miktarı(lümen)

E=Oda aydınlık şiddeti (lux)

A=Alan(m²)

Z= Armatür adeti

Øz=Armatürün ışık akısı miktarı (lümen)

η=Verim

Bu formülden hareketle oda için gerekli olan armatür miktarını belirleyebilirsiniz.

Ancak şöyle bir hatırlatma yapmak isterim; Kilit nokta verim ve oda yüksekliğidir. Verimi standart olarak %65 civarı alabilirsiniz ve tavan yüksekliği max. 3,5mt olan yapılarda bu formül doğru sonuç verir. Farklı yüksekliklerde formül doğru sonuç vermiyor. Bunu deneyip görebilirsiniz.

Belirlediğimiz armatür adetlerini eşit bir şekilde yani homojen olarak nasıl planımıza yerleştireceğiz;

Eğer mimari plan üzerinde asma tavan karolaj şekli belirlenmiş ise işimiz kolaydır; Aà2AàA şeklinde yerleşir.

Karolajı olmayan bir tavan ise alçıpan gibi yine Aà2AàA şeklinde olacak ama tavanda başlangıç yeri farklı olacaktır.

Genel anlamda ihale ve uygulama projelerinde süperpoze Elektrik grubunda olmadığı için sistemlerimizi kendi içinde koordine etmemiz mimarın işini kolaylaştıracağı için Elektriksel tavan ekipmanlarını kendi içinde koordine etmek yeterli olacaktır. Bunu ne belirler? Yapılan toplantılarda zaten gündeme gelir, gelmez ise hatırlatmakta fayda vardır.

Aà2AàA şeklini örnekle açıklayalım.

Özellikle bu örneği verdik, aslında tam olarak Aà2Aàşeklini karşılamıyor. Dikkat edilirse Y eksenindeki armatürlerin bir karolaj kapı yönüne deplase edilmesi gerek ancak bu durumda armatür kolonla çakışmaktadır. Bu sebeple duvar yönüne deplase edilmiştir.

Görüldüğü üzere asma tavan planı belirlenmiş olan yapılarda deplase edilmesi avantajı durumlar oluşturmakla beraber asma tavan planı belirli olmayan yapılarda tasarımcının belirli kabullenimleri yaparak armatür yerleşimi yapması gerekir. Nasıl mı?

Basit anlamda odanın en ve boyları ölçülür küsuratlı kısmı eşit olarak atılır ve 60cm katları oluşacak şekilde yerleşim yapılır. Ama dediğim gibi ruhsat-ihale ve uygulama projelerinde bu yerleşimlerin teknik anlamda gerekli lux değerlerini sağladığı müddetçe bir önemi yoktur.

Peki nerede vardır? Daha önce belirttiğimiz shop dwg projelerinde son derece önemlidir. Peki bunu kim yapar? İşi alan uzman yüklenici firma veya müteahhit!

***

Bu aşamada projede ki mahaller için gerekli armatür miktarını hesapladık ve gerekli ölçülerde yerleşim yaptık bir de bunu diğer yardım programlar ile yapabiliriz.

Programların nasıl kullanıldığını burada anlatmayacağız ancak yüzeysel olarak hangi bölümlerini kullanabileceğinizi söyleyebiliriz.

Genel olarak basit oda planlamasını kullanmanızı tavsiye ederim. Diğer bina ve yol planlamasını pek kullanmadık, iş ve işveren gereği Aydınlatma danışmanı tarafından kullanılıyor. Bilmekte fayda var tabi.

Dialux programında önemli olan aydınlatma armatür tedarik firmalarının armatür verileridir yani offline katalog programlarıdır. Bunu Dialuxten veya ilgili tedarikçi firmanın web sitelerinden tedarik edebilirsiniz. En sevilmedik yanı ise armatür güç ve tiplerinin oluşturulan LTD dosyasında karmaşık şekilde yazılmasıdır.

Dialux programına ilişkin verileri ilgili Eğitim programları dökümanları ve videolarından öğrenebilirsiniz. 

Ve gelelim Revit programında aydınlatma yerleşim ve hesaplarına. Buna en sevdiğim diyorum. Revit programını Elektriksel anlamda faydalarını anlatan başka bir yazı yazabiliriz.

Aydınlatma hesaplarını siz oda içerisine yerleşim yaptığınız anda hesaplamasını yapar. Ve eğer daha önceden tanımlı color fill legend var ise tanımladığınız lux değerlerine göre renklendirme yapar.

Aynı tabloyu tıpkı dialux programındaki gibi Armatür Elektrik güç yoğunluğunu (w/m²) da hesaplayabilirsiniz. (Bu güç yoğunluğunu LEED sertifikalı binalar için isterler.)